De Donkere Eeuwen van de islam

Net zoals het christendom een intellectuele en technologische dip meemaakte in de Middeleeuwen (500-1500; ook wel genoemd ‘De Donkere Eeuwen’ / ‘The Dark Ages’), is hetzelfde momenteel bezig in de islam.

Waar de islamitische landen in de Middeleeuwen een bloeiende en grootste ontwikkeling doormaakte, lijken sommige groepen binnen de islam deze ontwikkeling nu terug te draaien. Een mooi voorbeeld is de evolutietheorie, alhoewel Turkije vrijwel alleen staat in de officiële erkenning ervan, spraken moslimgeleerden al zo vroeg als in de achtste eeuw na Christus van “biologische evolutie”[1] en “het ontstaan van nieuwe soorten door erfelijke aanpassing aan de omgeving ”[2]. Zo behoren deze beide uitspraken tot El-Cahız[3] (ook wel: Abu Uthman al-Jahiz) die leefde van 781 tot 869. In zijn boek ‘Kitab el-Hayavan’ (Het Boek der Dieren) vertelt hij namelijk over meer dan 350 diersoorten en hun ontwikkeling, op een gelijkende manier zou Darwin ruim 1100 jaar later het evolutieproces beschrijven.

El-Cahız stond niet alleen in zijn tijd; hij werd bijgestaan door talrijke geleerden zoals de Perzische İbn Miskeveyh (ook wel: Ibn Miskawayh) die leefde van 923 tot 1030. In zijn publicatie ‘al-Fawz al-Asghar’ (Klein Succes) beweerde Miskeveyh namelijk dat “levende organismen uit niet-levende materie geëvolueerd waren, om eerst planten, vervolgens tot dieren, dan apen en ten slotte tot mensen te evolueren.”[4] Wat echter jammer was aan Miskeveyh, was dat hij ook meteen de eerste racist uit zijn tijd was. Hij vond de Turken (toen grotendeels nog levend in Centraal Azië) en negers alleen geschikt om als slaaf te gebruiken.

Toch lijkt het een wereld van verschil met de huidige opkomende islamisten die met het verwerpen van de evolutietheorie ook hun eigen moslimgeleerden verwerpen en zich zo verder verwijderen van hun ooit zo bloeiende cultuur. Net zoals het christendom de Middeleeuwen te boven is gekomen, zal de islam ook haar eigen ‘Middeleeuwen’ te boven moeten komen. Of dit in de nabije toekomst zal lukken, moet nog maar blijken.

Desalniettemin moet er natuurlijk ook gezegd worden dat deze culturele verval van de islamitische beschaving niet overal bezig is. Net zoals het christendom in het Byzantijnse Rijk wel degelijk een hoogontwikkelde cultuur had in de Middeleeuwen, maar niet zozeer in Centraal- en West-Europa, heeft de islam dit ook. Waar veel islamitische landen op het Arabisch schiereiland, in Noord-Afrika en de zijderoutelanden zoals Iran, Afghanistan en Pakistan overduidelijk kampen met een ‘Middeleeuwen’, is er westelijker gelegen ook nog hoop. Hoop dat ook de islamitische Middeleeuwen tot een eind zullen komen.

Armand Sağ

5 december 2009

© Armand Sağ 2009